Küçük bir beylik olarak hayatına başlayan Osmanlı önce devlet, daha sonra ise bir imparatorluk olarak yüzlerce yıl boyunca dünyanın büyük bir bölümünde hüküm sürdü. Fakat hiçbir imparatorluk gibi Osmanlı da sonsuza kadar dayanmadı ve en sonunda yıkıldı. Yıkılması elbette bir günde olmadı, Karlofça Antlaşması ile başlayan gerileme dönemi aslında her şeyin başlangıcı oldu.
Osmanlı o güne kadar toprak kaybetse bile yeni topraklar kazanma mücadelesi vermişti ancak Karlofça Antlaşması ile birlikte artık tek amacımız kaybedilen toprakları geri kazanmak haline geldi. Yani artık bir nevi var olma mücadelesi vermeye başladık. Gelin Karlofça Antlaşması nedir biraz daha yakından bakalım ve hem dünya hem de Osmanlı için önemi ile sonuçlarını görelim.
Kısaca özetleyerek başlayalım; Karlofça Antlaşması nedir?
Karlofça Antlaşması; Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya, Lehistan ve Venedik’ten oluşan Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. O tarihlerde imzalanan sayısız antlaşma arasında duraklama döneminde imzalanan Karlofça Antlaşması’nın bu kadar önemli olmasının nedeni, Osmanlı için gerileme dönemini başlatan antlaşma olmasıdır.
Karlofça Antlaşması nerede, ne zaman imzalandı?
Karlofça Antlaşması bugün Sırbistan sınırları içerisinde yer alan Karlofça isimli küçük bir kasabada imzalandı. Yıllar süren savaşlar sonunda barışı sağlamak amacıyla anlaşma masasına oturan taraflar, 26 Ocak 1699 tarihinde Karlofça Antlaşması’nı imzaladılar.
Masaya oturan isimler farklıydı: Karlofça Antlaşması hangi padişah döneminde imzalandı?
Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında uzun yıllar boyunca bugün Kutsal İttifak Savaşları dediğimiz savaşlar yaşandı. Sultan II. Mustafa döneminde yaşanan bu savaşlara en sonunda farklı devletler de müdahale edince bir barış antlaşması imzalamaya karar verildi. Antlaşma masasında Osmanlı’yı Reis-ül Küttab Rami Mehmed Paşa ve Baştercüman Aleksandros Mavrokordatos temsil etmiştir.
Kutsal İttifak Savaşları’na biraz yakından bakalım; Karlofça Antlaşması neden imzalandı?
Osmanlı İmparatorluğu 17. yüzyılda güç kaybetmiş olsa bile hala yeni topraklar kazanma umudu taşıyordu ve bu hedef doğrultusunda Avusturya üzerine üç tane oldukça büyük sefer düzenlemişti. Bu durumdan rahatsız olan Papa XI. Innocentius, 1684 yılında Avusturya, Lehistan ve Venedik’ten oluşan Kutsal İttifak birliğini oluşturdu. 1686 yılında birliğe Rusya da dahil oldu.
O tarihten itibaren art arda bugün Kutsal İttifak Savaşları dediğimiz savaşlar yaşandı. Erdel savaşlarının yanı sıra Venedik Mora ve Dalmaçya’ya, Lehistan ise Boğdan’a saldırdı. Bir yandan da Rusya’nın başına geçen I. Petro’nun orduyu modernleştirerek Akdeniz’e inme çabaları savaşların sayısını iyiden iyiye arttırmıştı.
Zaten Karlofça Antlaşması’na giden süreci Rusya başlatmıştır. Sayısız saldırı sonrası Ruslar önce 1696 yılında Azak Kalesi’ni aldılar ve 1697 yılında da Zenta Muharebesi’nde Osmanlı ordusuna büyük kayıp verdirdiler. Osmanlı iyice savunmasız kalınca araya İngiltere ile Hollanda girdi ve II. Mustafa’yı barış antlaşması imzalaya ikna ettiler.
Karlofça Antlaşması maddeleri tamamen Osmanlı aleyhinedir:
Karlofça Antlaşması görüşmelerinde Osmanlı’yı Reis-ül Küttab Rami Mehmed Paşa ve Baştercüman Aleksandros Mavrokordatos’un temsil ettiğini söylemiştik. Karşı tarafta ise Venedik, Avusturya ve Lehistan temsilcileri ile danışman olarak bir İtalyan bulunuyordu. Tarihte ilk kez barış müzakereleri yuvarlak bir masa etrafında yapıldı ve her temsilci görüşme çadırına farklı bir kapıdan girerek protokol sorunu ortadan kaldırıldı.
Karlofça Antlaşması ile Banat ve Temeşvar dışındaki tüm Macaristan ve Erdel Avusturya’ya bırakıldı. Ukrayna ve Podolya’yı Lehistan aldı. Mora ve Dalmaçya ise Venedik’in oldu. Antlaşmanın imzalanma nedeni olan Ruslar Azak Kalesi ile birlikte Kerç Kalesi’ni de istedikleri için bu antlaşmayı imzalamadılar. Ruslar ile sonraki yıl 25 yıllık bir barış antlaşması imzalandı.
Peki Karlofça Antlaşması’nın sonuçları neler oldu?
O güne kadar sayısız antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu batıda küçüklü büyüklü pek çok toprak kaybetmişti ancak Karlofça Antlaşması, Osmanlı’nın batıda bu kadar büyük toprak kaybettiği ilk antlaşma olmuştur. Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı için gerileme dönemi başlamış ve artık yeni toprak kazanma umutları suya düşerek kaybedilen toprakları geri alma politikaları uygulanır olmuştur.
Karlofça Antlaşması’nın Avrupa’daki sonuçları ise yalnızca beklenen büyük Avrupa Savaşı’nı geciktirmek oldu. O dönem Fransa ile İspanya ortak idare altında olduğu için Avusturya her an bir savaş olacağını düşünüyordu ve zaten bu nedenle Karlofça Antlaşması’nı imzalamıştı. Karlofça Antlaşması işleri yalnızca iki yıl geciktirdi ve Avrupa’da 1701 yılında 13 yıl sürecek İspanya Veraset Savaşları başladı.
Karlofça Antlaşması neden bu kadar önemli?
Karlofça Antlaşması pek çok açıdan önemli bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir. Avrupa için önemlidir çünkü daha önce tarih boyunca Türk ve Müslümanlara karşı defalarca kez birleşen Avrupa, Kutsal İttifak adı ile yeniden birleşmiştir. Bu birleşme, sonraki yıllarda Avrupa’nın kendi içinde yaşadığı sayısız savaşta da taraflar değişse bile bir şekilde korunmuş ve mücadeleler buna göre verilmiştir.
Karlofça Antlaşması aslında Türk tarihi için dünya tarihinden daha büyük bir öneme sahiptir. Çünkü o güne kadar Osmanlı bir şekilde toprak kaybetse bile yeniden kazanıyor ve eski gücünü tekrar kazanma umudu taşıyordu. Ancak Karlofça Antlaşması ile kaybedilen büyük toprak parçası, artık böyle bir umudun olmadığını ortaya koymuştur.
Tarihçiler açısından ise Karlofça Antlaşması bir milat kabul edilir. En sonunda Osmanlı’nın yıkılması ile sonuçlanan sürecin ilk adımı yani gerileme dönemi bu antlaşma ile başlamış oldu. Belki de dönemin Türk devlet adamları Karlofça Antlaşması sonrası doğru politikalar izleselerdi durum değişirdi ancak bu antlaşma, sonun başlangıcı oldu.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’da ilk büyük toprak kaybı ile sonuçlanan Karlofça Antlaşması nedir sorusunu yanıtlayarak Türk ve dünya tarihindeki öneminden bahsettik. Konu Türkler olunca birbirini bir kaşık suda boğacak Avrupa nasıl da hemen birleşiyor değil mi?
